Çedene Kahvesi: Soğuk Havaların Şifası!

ÇEDENE NEDİR?

Çedene, Anacardiaceae familyasına ait olan bir ağaç türüdür. Genellikle Doğu ve Güneydoğu’da doğal olarak yetişir. Bilimsel adı "Pistacia terebinthus" olan Çedene ağacının meyveleri ve tohumları yaygın olarak kullanılır. Bu ağaç genellikle 4 ila 10 metre yüksekliğe ulaşana dek büyüyebilir. Gövde kabuğu gri-kahverengi renkte olup dalgalı bir görünüme sahiptir. Çedene ağacının yaprakları genellikle bileşik yaprak şeklinde olup yeşil renklidir. Bitkinin çiçekleri salkım şeklinde ve yeşilimsi renkte olup ilkbahar aylarında açarlar. Bu çiçekler sonrasında olgunlaşarak kırmızımsı veya mor renkte meyveler meydana getirir. Bu meyveler genellikle yenmez, ancak geleneksel tıbbi ve ticari amaçlarla kullanılabilir. Bu tohumlardan Çedene yağı ve Çedene kahvesi üretilir. Çedene ağacının en dikkat çeken özelliklerinden biri reçine üretimidir. Ağacın gövde ve dallarında bulunan bu reçine, geleneksel tıbbi tedavilerde kullanıldığı gibi vernik yapımında da kullanılabilir. Aynı zamanda terebinth reçinesi, boya yapımı ve parfümeri gibi alanlarda da kullanılabilir. Çedene ekolojik açıdan da önemlidir. Yerel ekosistemlerde bitki çeşitliliğini destekler ve çeşitli canlıların yaşam alanı olarak işlev görür. Çedene geleneksel kullanımları ve ekolojik etkileri nedeniyle, Türkiye'nin doğal varlıkları arasında yer alır ve yerel kültürde önemli bir yere sahiptir.

ÇEDENE KAHVESİNİN TARİHİ

Çedene kahvesi, Orta Doğu ve Akdeniz ülkelerinde yüzyıllardır tüketilen bir içecektir. Menengiç ağacının tohumları öğütülerek yapılan bu kahve, Osmanlı İmparatorluğu döneminde de oldukça popülerdi. Osmanlı İmparatorluğu'nda, kahve çekirdeği sıkıntısı yaşandığı dönemlerde Çedene kahvesi popüler hale geldi. Zira menengiç ağacı, kahve ağacı kadar yaygın bir bitki olduğu için kahve tedarikindeki zorluklara çare olabiliyordu. Geleneksel Çedene kahvesi, kavrulmuş Çedene tohumları ile yapılan bir içecek olarak bilinir. Ancak bugün birçok farklı çeşidi üretilmektedir. Bazıları, kahve çekirdekleriyle karıştırılarak yapılırken, bazıları da aromalı ve tatlandırılmış olarak sunulmaktadır. Bugün Çedene kahvesi, dünya genelinde popülerlik kazanmaktadır. Hem sağlık faydaları hem de farklı bir tat deneyimi arayanlar için ideal bir içecek seçeneği olmaya devam etmektedir.

SOĞUK HAVALARIN ŞİFA DEPOSU

Doğu ve Güneydoğu'nun hemen her kentinde bilinen ve kahve kültürünün vazgeçilmezi olan Çedene kahvesi, sağlığa faydaları nedeniyle kış aylarında da yoğun olarak tüketiliyor. Menengiç kahvesinin diğer kahvelerden farkı kahve çekirdeklerinden değil de ülkemizde Çedene olarak bilinen ağacın meyvelerinden yapılmasıdır.

Mis gibi kokusu kendine has lezzetiyle sofraların gözdesi Elazığ’ın tescilli ürünü olan ve ülkemizin birçok yerinde yetişen Çedene ağacı çitlenbik, menengiç, çıtlık gibi isimlerle de anılır. Çedene kahvesi yumuşak içimi, farklı aroması, damakta bıraktığı lezzet ile yoğun ilgi görür. 

ELAZIĞ’IN TESCİLLİ LEZZETİ ÇEDENE KAHVESİNİN SAĞLIĞA FAYDALARI

• Kanser Hastalığını Önler: Vücuttaki serbest radikallerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasını engelleyerek farklı türlerdeki kanser oluşumunun önüne geçer. Özellikle çok sık görülen akciğer kanserini tedavi etmede başarılıdır. Amino asit içeriği ile kanserli hücrelerin diğer organlara yayılmasını önler. Kanser hücreleriyle savaşan hücrelerin sayıca artmasına yardımcı olur.
• Bağışıklık Sistemini Güçlendirir: İçeriğinde yüksek oranda bulunan vitamin ve mineraller sayesinde vücudun koruyucu kalkanı olarak görev yapan bağışıklık sistemini destekler. Bu sayede özellikle kış aylarında çok sık görülen üst solunum yolu hastalıklarına ve mikrop ve virüslerin vücuda girmesiyle ortaya çıkan hastalıkların semptomlarına karşı daha güçlü bir savunma sistemi oluşur. Alfa tokoferol maddesiyle hücrelerin yapısını güçlendirir.
• Böbrek Hastalıklarını Tedavi Eder: Böbreklerde yapısal ya da çevresel sebeplere bağlı olarak meydana gelen kum ve taş gibi sorunların vücuttan atılmasına yardımcı olur. Vücudun tekrar kum ve taş üretmesinin önüne geçer. İçerisinde yer alan omega-3 ve omega-6 yağ asitleri böbrekleri güçlendirerek hastalık oluşumunu önler.
• Sindirim Sistemini Düzenler: Sindirim sistemine bağlı olarak işlevini sürdüren organları ve dokuları büyük oranda destekler. Sindirim sorunlarında ortaya çıkan kabızlık ve ishali tedavi eder. Vücutta biriken atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlar. İçerisinde yer alan potasyum minerali sayesinde bağırsaklardaki yararlı bakterilerin çoğalmasına yardımcı olur. Bu sayede gaz sorununun önüne geçilir.
• Saç Köklerini Canlandırır: Çedenenin içerisinde yer alan; A vitamini ve C vitamini saç derisinde meydana gelen kepeklenmeyi engeller. Saç derisinin nemini kaybetmesi kepeklenmeye ve mantar oluşumuna neden olabilir. Çedene ise derinin kaybettiğini nemi tekrar kazandırır. Saçları kökten uca besleyerek, güçlendirir. Aynı zamanda sigara, egzoz dumanı, sıcak ve soğuk hava gibi etkenlerin yol açtığı saç dökülmesini önler.
• Cilt Hastalıklarını Engeller: Sedef, egzama, roza ve zona gibi cilt hastalıklarının tedavisine yardımcı olur. Cilt yüzeyinde meydana gelen kızarıklık ve kaşıntının azalması için çedene bitkisiyle bakım yapılabilir. Aynı zamanda içerisinde yer alan çok sayıda vitamin ve mineraller sayesinde cildin nem dengesini belirli bir seviyede tutar. Çok sıcak ve soğuk havalarda cildin kaybettiği nemi tekrar kazanmasını sağlar. Bu sayede cilt yüzeyinde oluşan kuruluğu önler. Yaşın ilerlemesiyle birlikte ortaya çıkan kırışıklık, elastikliğin kaybedilmesi ve sarkma gibi yaşlılık belirtilerini azaltır.
• Kolesterolü Düşürür: Omega- 3 ve omega-6 yağ asitleri sayesinde yüksek kolesterolü kontrol altında tutar. Damar sertliği ve tıkanmasına neden olan kolesterol, kalbi de etkiler. Başta kalp tıkanıklığı olmak üzere, bazı sağlık sorunlarına zemin hazırlar. Çedene ise yüksek kolesterol sebebiyle kalp ve beyin damarlarında meydana gelen tahribatı büyük oranda önler. Aynı zamanda hormonlarda olumsuz bir etkiye yol açan kolesterol eksikliğini giderir. Kolesterol seviyesinde oluşan artıştan etkilenen organ ve dokularda meydana gelen sorunları tedavi eder.
• Mide Hastalıklarını Tedavi Eder: İçerisindeki alfa-tokoferol maddesi sayesinde midede ortaya çıkan hastalıkları önler. Özellikle mide üşütmesi, gastrit ve reflü hastalıklarına karşı etkilidir. Mide asidi seviyesini dengeler.
• Öksürüğün kesilmesine oldukça yardımcı olmaktadır.
• Balgamla seyreden öksürük için çok iyi bir ilaçtır. Balgamın söktürücü olması ile bilinir.
• Nefes darlığı, solunum yolları hastalıkları için oldukça başarılıdır. Nefes açarak rahat nefes almayı sağlar.
• Antiseptik özelliği sayesinde çok iyi bir mikrop öldürücüdür. Mikropların neden olduğu hastalıkları ortadan kaldırmaktadır.
• Göğüs ağrılarını hafifleterek, göğsü yumuşatır.
• Antiseptik özelliği sayesinde yaraların kolay tedavi edilmesine ve kolay kapanmasına yardımcı olmaktadır.
• Hücrelerin yenilenmesini sağlayarak yaşlanmayı geciktirir ve kansere karşı oldukça başarılıdır.
• Ayak terlemesini ve ayak kokusunu önlemeye yardımcı olur.
• Beden yorgunluğunu azaltır ve zihin geliştirilmesine yardımcı olur.
• Vücuttaki iltihapların temizlenmesi için savaşmaktadır.
• Kan akışını hızlandırarak vücutta kan dolaşımını hızlandırır.

ÇEDENE BİTKİSİNİN BESİN DEĞERLERİ NELERDİR?

Çedene bitkisinin besin değerleri oldukça zengindir. Ayrıca Çedene lif açısından da yüksektir. Bundan dolayı tokluk hissi sağlayarak sindirime destek olabilir. Çedenenin yapısında vücudun üretemediği, dışarıdan günlük olarak alınması gereken 9 farklı esansiyel amino asit yer alır. Aynı zamanda vücudun demir mineraline olan ihtiyacının yarısını karşılamaya yetecek niteliktedir. Potasyum, kalsiyum, sodyum, fosfor, magnezyum, bakır, çinko, kadmiyum, selenyum, mangan mineralleri, A vitamini, C vitamini ve E vitamini, omega-3, omega-6 yağ asitleri, bitkisel protein, alfa tokoferol açısından zengin içeriğiyle vücuda birçok faydası bulunur. Ayrıca menengiç bitkisi sağlıklı yağ asitleri bakımından da zengindir, bu da kalp sağlığını desteklemeye yardımcı olabilir.

ÇEDENE KAHVESİ NASIL PİŞİRİLİR?

Çedene kahvesi toz ya da macun şeklinde satılabilen özel bir kahvedir. Bu kahvenin yapımında su yerine süt kullanılması çok daha hafif ve yumuşak bir kahve elde edilmesine yardımcı olacaktır. Çedene kahvesi macun kıvamında ise 1 fincan süte yarım çay kaşığı kadar atılması yeterli olacaktır. Bunun sebebi kahvenin yoğun ve aromatik bir lezzeti oluşudur. Toz çedene kahvesinde ise klasik Türk kahvesi mantığında hareket edilmeli ve 1 fincan süte 1 tatlı kaşığı çedene kahvesi eklenmelidir. Kahve pişirilme aşamasında yoğun ısıya maruz kalmamalı ve kısık ateşte pişirilmelidir.