Emekten Doğan Bir Gün: 1 Mayıs’ın Küresel Hikayesi

GÜNDEM

İşçi sınıfının daha iyi yaşam ve çalışma koşulları için verdiği mücadelenin simgesi haline gelen 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü, 19. yüzyıldan günümüze uzanan tarihiyle hem anma hem de mücadele günü olarak anılmaya devam ediyor.

SEKİZ SAATLİK İŞ GÜNÜ TALEBİYLE BAŞLAYAN MÜCADELE

1 Mayıs’ın temelleri 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde atıldı. Taş duvar ustaları ve inşaat işçileri, sekiz saatlik iş günü talebiyle iş bırakma eylemi düzenledi. Bu adım, 1886 yılında ABD’deki büyük grevlerle uluslararası bir boyut kazandı. İşçilerin 12 saatlik iş gününe karşı verdiği mücadele, emek hareketinin küresel çapta örgütlenmesinin önünü açtı.

1 MAYIS’IN ULUSLARARASI BAYRAM İLANI

1889 yılında Paris’te toplanan İkinci Enternasyonal (Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı), işçi sınıfının birlik ve dayanışma içinde olması amacıyla 1 Mayıs’ı uluslararası bayram ilan etti. Böylece 1 Mayıs, dünya genelinde “Emek Bayramı” ya da “İşçi Bayramı” olarak kutlanmaya başlandı.

TÜRKİYE’DE 1 MAYIS’IN SERÜVENİ

Osmanlı döneminde ilk 1 Mayıs kutlaması 1911 yılında Selanik’te, tütün ve liman işçileri tarafından yapıldı. İstanbul’daki ilk kutlama ise 1912 yılında gerçekleşti. Cumhuriyet döneminde 1 Mayıs, ilk kez 1923’te resmi olarak kutlandı. Ancak bu kutlamalar ilerleyen yıllarda çeşitli dönemlerde yasaklandı ya da sınırlandırıldı.

UNUTULMAYAN ACI: 1977'NİN KANLI 1 MAYIS’I

Türkiye’nin yakın tarihinde 1 Mayıs, 1977 yılında yaşanan ve “Kanlı 1 Mayıs” olarak anılan olayla hafızalara kazındı. İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan kutlamalar sırasında çıkan olaylarda 37 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Bu trajedi, Türkiye’de emek mücadelesinin sembollerinden biri haline geldi.

2009’DA YENİDEN RESMİ TATİL OLDU

Uzun yıllar yasaklı olan 1 Mayıs, 2009 yılında “Emek ve Dayanışma Günü” adıyla yeniden resmi tatil ilan edildi. O tarihten bu yana Türkiye genelinde sendikalar ve sivil toplum kuruluşları tarafından meydanlarda kutlanıyor.

2025 KUTLAMALARI İÇİN ADRESLER BELLİ OLDU

Bu yıl da Türkiye’nin birçok kentinde 1 Mayıs coşkuyla karşılanacak:

TÜRK-İŞ, İstanbul Kartal Meydanı’nda gelir vergisi yükü ve diğer çalışma hayatı sorunlarını gündeme taşıyacak. HAK-İŞ, Rize’de ÇAYKUR işçileriyle bir araya gelecek. DİSK ve KESK, Kadıköy Meydanı’nda ortak bir programla 1 Mayıs’ı kutlayacak. Memur-Sen, Ankara Anıtpark’ta; Türkiye Kamu-Sen ise Kolej Meydanı’nda etkinlikler düzenleyecek.

SENDİKALAŞMA ORANI YÜZDE 15'E YAKLAŞTI

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Ocak 2025 verilerine göre, Türkiye’de kayıtlı 16,8 milyon işçiden yalnızca 2,5 milyonu sendikalı. Sendikalaşma oranı yüzde 14,97 seviyesinde. En fazla üyeye sahip sendika ise 293 bin 829 üyeyle Türk Metal Sendikası oldu.

1 MAYIS: SADECE BAYRAM DEĞİL, BİR MÜCADELE SEMBOLÜ

1 Mayıs, tarih boyunca işçi sınıfının yazdığı mücadele hikâyelerinin simgesi olmayı sürdürüyor. Üzerine şarkılar, şiirler ve filmler yapılan bu anlamlı gün, her yıl meydanlarda dile getirilen taleplerle toplumsal hafızadaki yerini koruyor.