Deprem Gerçeğiyle Baş Etmek: Korkusuzluk Değil, Hazırlıklı Olmak

Depremin bireyler üzerindeki psikolojik etkilerine dikkat çeken Psikolog Doğukan Şahincan, afet öncesi ve sonrasında atılabilecek adımlar konusunda bilgilendirmelerde bulundu.

Haber:İrem Yılmaz

“MESELE KORKMAMAK DEĞİL; KORKUYA RAĞMEN HAREKET EDEBİLMEKTİR “

Psikolog Doğukan Şahincan, deprem gibi afet durumlarında soğukkanlı kalmanın doğuştan gelmediğini vurguladı. Şahincan, “Soğukkanlılık, doğuştan gelmez; karanlıkla dost olmayı öğrenmiş insanların ışığını kaybetmemesidir” dedi.

Afetlere karşı psikolojik hazırlığın önemine dikkat çeken Şahincan, “Deprem gibi kontrol dışı olaylar için psikolojik hazırlık zihinsel prova ile başlar. Korkmamak değil; korkuya rağmen hareket edebilmektir mesele” ifadesini kullandı.

“DUYGUSAL ACİL DURUM PLANI YAPILMALI”

Psikolog Doğukan Şahincan geliştirilebilecek becerilere değindi.  Zihinsel senaryo kurma becerisine dikkat çeken Şahincan,” “Deprem olursa ne yaparım?” diye değil, “Deprem olurken hangi adımları atarım?” sorusuyla hazırlanmalı” dedi. Duygu düzenleme konusunda ise nefes egzersizlerinin önemine değinen Psikolog Doğukan Şahincan, “Nefes egzersizleriyle tetiklenen panik hissini aşağı çekme pratiği yapılmalı” ifadesini kullandı. Anlam üretmenin de psikolojik dayanıklılıkta kilit rol oynadığını ifade eden Şahincan “Başımıza neden geliyor?” değil, “Böyle bir durumda nasıl bir insan olmak istiyorum?” sorusu merkez alınmalı” dedi.

Deprem gerçeğine hazırlanmak, fiziksel çanta hazırlamaktan çok daha fazlasıdır diyen Psikolog Doğukan Şahincan, Bir tür içsel “duygusal acil durum planı” yapılmalı” ifadesini kullandı.

Belirsizliğin doğrudan zihne zarar vermediğini, asıl zararın zihnin bu belirsizliği nasıl yorumladığıyla ilgili olduğunu belirten Şahincan, “Deprem sonrası zihinsel süreçler bir “içsel sis” yaratır. İnsanlar alışkanlıklarını askıya alır; günlük işlerini erteler, sosyal bağlarını gevşetir. Çünkü zihinsel enerji hayatta kalma modundadır” dedi.

“KİŞİ KENDİ DUYGUSUNU YÜKSEK SESLE TANIMALI”

Yoğun duygularla başa çıkmanın yollarını anlatan Şahincan, “ Duygulara oturma alanı tanınmalı. “Sakinleş” demek işe yaramaz. Bunun yerine kişi kendi duygusunu yüksek sesle tanımalı: “Şu an çok öfkeliyim çünkü…” gibi cümlelerle duyguyu dışa vurmanın içsel dengeyi sağlamaya yardımcı olabileceğini kaydetti.

Anlamlı eyleme yönelmenin önemine dikkat çeken Psikolog Doğukan Şahincan, “Duygular eylemsiz kalırsa taşar. Yardım etmek, paylaşmak, üretmek: bunlar duyguya yön verir” dedi.

Kendini suçlayan bireyler için Şahincan,” Suçluluk, felaketin içinde kontrol hissi aramanın yansımasıdır. Suçluluk, bazen “elimden bir şey gelseydi” düşüncesiyle kendini kandırma halidir. Gerçeklik testi yapılmalı, Gerçekten bir şey yapabilir miydim? sorusunu sormanın önemli olduğunu vurguladı.

“YAS ZAMANLA GEÇMEZ ZAMAN, YASLA YAŞAMANIN YOLLARINI ÖĞRETİR”

Psikolog Doğukan Şahincan, “Yas zamanla geçmez. Zaman, yasla yaşamanın yollarını öğretir” dedi.

Depremde birini kaybetmenin ani bir duygusal travma olduğunu ifade eden Şahincan, kişi hem vedasız kalır hem suçlulukla yoğrulur. Bu da karmaşık yas dediğimiz, zamanla hafiflemeyen ve kişiyi kilitleyen bir sürece dönüşebilir” ifadesini kullandı.

Yas sürecinde karşılaşılan zorluklardan bahseden Psikolog Doğukan Şahincan, “Kimlik dağılması (Ben kimim artık?) Geleceği anlamlandıramama, Uyaranlara aşırı hassasiyet gibi zorluklarla karşılaşılabileceğine değindi.

Destek için ise yapılabilecekler arasında Kaybı inkâr etmek yerine onu hayat hikâyesine dahil etmenin önemli olduğunu vurgulayan Şahincan, “O artık yok” değil, “O şimdi burada değil ama onunla yaşadıklarım burada” ifadesinin yas sürecine yardımcı olabileceğini söyledi.

Kişinin yasını kendi ritminde yaşamasına da izin verilmesi gerektiğine değinen Psikolog Doğukan Şahincan, “Geç artık” yerine “Yanındayım. Kelimesinin daha destekleyici olduğunu ifade etti.

Simgesel ritüellerinde yasın içinden gemeyi kolaylaştırdığını belirten Şahincan, “Yazmak, anmak, küçük objelerle bağ kurmak. Bunlar yasın içinden geçmeyi kolaylaştırır” sözlerini ekledi.

“UYKUYU GERİ KAZANMAK, SADECE BEDENİN DEĞİL RUHUN DA TOPARLANMASINI BAŞLATIR”

Deprem sonrası uyku düzeninin bozulmasının  psikolojik iyileşmeyi nasıl etkilediğine ve bu konuda ne gibi çözümler sunulabildiğine değinen Psikolog Doğukan Şahincan,”Uyku, zihnin kendini tamir atölyesidir. Deprem sonrası bu atölye çalışamaz hale gelir. Uykusuzluk, sadece yorgunluk değil; beynin duyguları filtreleyememesi anlamına gelir. Korku, gündüz düşman iken gece hayalete dönüşür” dedi.

Psikolog Doğukan Şahincan, Duygu regülasyonunda bozulma,Bellek zayıflaması, Panik atak riskinin artması deprem sonrası sık rastlanan etkiler olduğunu söyledi.

Çözüm önerilerinde bulunan Şahincan, “bilgi detoksu” uyumadan bir saat önce haber ve sosyal medya gibi bilgi akışından uzak durmanın faydalı olduğunu belirtti. Ayrıca güven hissini artıran gece rutinlerinin önemine dikkat çekerek sıcak içecek, yumuşak ışık, meditasyon gibi uygulamaların uyku kalitesini desteklediğini kaydetti. Gerekli olması halinde travma odaklı psikoterapi EMDR, bilişsel yeniden yapılandırma, gevşeme tekniklerinin etkili olduğunu vurguladı.

Şahincan, “Uykuyu geri kazanmanın, sadece bedenin değil ruhun da toparlanmasını başlattığını belirtti.

“ÇOCUKLAR, FELAKETLERİ YETİŞKİNLERDEN DEĞİL; YETİŞKİNLERİN YÜZ İFADELERİNDEN ÖĞRENİR”

Deprem öncesi, anı ve sonrası için çocuklara nasıl bir yaklaşımda bulunmamız gerektiğine dikkat çeken Psikolog Doğukan Şahincan, “Çocuklar, felaketleri yetişkinlerden değil; yetişkinlerin yüz ifadelerinden öğrenir” dedi.

Çocuklara depremi anlatmanın onları korkutmak değil; kontrol hissi vermektir diyen Şahincan “Bu da hikâyeleştirme ve oyunla olur” ifadesini kullandı.

Deprem öncesinde çocuklara basit bir senaryo ile deprem anında neler yapmaları gerektiğinin öğretilmesi gerektiğini söyleyen Psikolog Doğukan Şahincan, “Ne yapacağını bilen çocuk, daha az korkar.” Çocuklara basit bir senaryo ile deprem anı davranışları öğretilmeli” dedi.

Şahincan, “Deprem anında ise, Çocuk paniklediğinde “sakın korkma” demeyin. Korkusu tanınmalı: “Korkman çok normal, ben de buradayım.”demenin gerekli olduğunu dile getirdi.

Deprem sonrasında ise çocukların oyun terapisi ve çizim gibi yöntemlerle iç dünyalarını dışa vurmalarının sağlanması gerektiğini anlatan Şahincan, “Oyun terapisi ve çizimlerle iç dünyasını dışa vurması sağlanmalı,rutinlerin korunmasının güven duygusunu yeniden örmede önemli olduğunu söyledi. Psikolog Doğukan Şahincan,” Yemek, uyku ve oyun gibi rutinlerin devam ettirilmesi gerektiğini belirtti.

Yakınını kaybetmiş çocuklarda ise, “Uyudu, melek oldu” gibi ifadelerin kafa karıştırıcı olabileceğini belirten Şahincan, “Basit ve dürüst olunmalı, “Artık bizimle değil, ama seni hep çok severdi” gibi ifadelerin kullanılması gerektiğini belirtti. Şahincan “Duygularını ifade etmesine izin verilmeli. Ağlamak zayıflık değil, yeniden bağ kurmanın yoludur” dedi.

“KÜÇÜK ZAFERLER, BÜYÜK TOPARLANMALARIN TOHUMUDUR”

Psikolog Doğukan Şahincan deprem sonrası iş ve okul hayatına geri dönmenin dışarıdan bakıldığında normale dönüş gibi görünse de aslında olağanüstü bir hâlin içinde mış gibi yaşamak anlamına geldiğini söyledi. Şahincan,Bu durumunda hem konsantrasyon kaybı hem de motivasyon eksikliği yaratabileceğini belirtti.

Şahincan bu süreçle başa çıkabilmek için öncelikle bireyin kendi sınırlarını kabul etmesi gerektiğini ifade etti. Şahincan, “Bugün her şeyi yapamıyorsan, bu beceriksizlik değil travmanın sesidir”dedi.

Yapılacaklar listesini değil, yapılabilenler listesine odaklanmanın daha sağlıklı bir yaklaşım olduğunu vurgulayan Şahincan, “Küçük zaferler, büyük toparlanmaların tohumudur” ifadesini kullandı.

“HER ADIM, YENİDEN KURULAN BİR DÜZENDİR”

İşin ve okulun sadece sorumluluk değil aynı zamanda sosyal bağların ve kimlik duygusunun da merkezi olduğunu belirten Psikolog Doğukan Şahincan, “İş/okul sadece sorumluluk değil; sosyal bağların, kimlik duygusunun da merkezidir. Koptuysan, yeniden bağ kurmanın yollarını ara” dedi.

Şahincan, “Unutma normal hayat, bir hedef değil bir yolculuktur. Her adım, yeniden kurulan bir düzendir” ifadesini kullandı.

“DEPREM, HAYATIN BİZE “HİÇBİR ŞEYİN GARANTİSİ YOK” DİYE FISILDAYAN EN SARSICI HATIRLATICISIDIR”

Deprem, hayatın bize “hiçbir şeyin garantisi yok” diye fısıldayan en sarsıcı hatırlatıcısıdır diye belirten Psikolog Doğukan Şahincan,” O an geldiğinde, evet, kaygılanmak kaçınılmazdır; çünkü bilinmezlik doğamız gereği bizi ürkütür. Ama mesele şu ki, o an henüz gelmemiştir. Ve biz, henüz gelmemiş bir anın gölgesinde bütün günümüzü karartırsak, henüz yaşamakta olduğumuz hayatı ıskalamış oluruz. Bu yüzden psikolojik hazırlık, "hiç korkmamak" değil, “korku oradayken bile yaşamaya devam edebilmek” demektir” dedi.

" DEPREM BİR GERÇEKTİR, AMA ONUN GÖLGESİNDE SÜRÜNMEK DEĞİL, ONUN BİLGİSİYLE GÜÇLENMEK GEREKİR”

Şahincan, "Belki bir gün öleceğiz. Ama eğer her gün ölecekmişiz gibi yaşarsak, o gün gelmeden kendimizi defalarca gömeriz." Deprem bir gerçektir, ama onun gölgesinde sürünmek değil, onun bilgisiyle güçlenmek gerekir” ifadesini kullandı.

Depremin bir gerçek olduğunu ancak bu gerçekle güçlenmek gerektiğini ifade eden Şahincan, Bir elimizle acil çantamızı tutarken, diğer elimizle sevdiğimizin elini tutabiliyorsak işte o zaman gerçek bir hazırlık yapmışız demektir. Çünkü afetin karşısında en büyük direnç, sadece sağlam duvarlar değil; şu anda yaşadığımız anlara duyduğumuz kıymettir” dedi.